20. Yüzyılın Başında Şam

العلاف، أحمد حلمي. دمشق في مطلع القرن العشرين. دمشق: وزارة الثقافة و الإرشاد القومي، ١٩٧٦، ٤٥۳ص.

 

Al-ʻAllaf, Ahmad Hilmi. Dimashq fi Matlaʻ Al-Qarn Al-ʻIshrin. Damascus: Wizarat al-Thaqafah wa-al-Irshad al-Qawmi, 1976, 453 s.

 

ÖZET

 

20. Yüzyılın Başında Şam

 

دمشق في مطلع القرن العشرين

 

Dimashq fi Matlaʻ Al-Qarn Al-ʻIshrin özgün bir biçimde âdet ve gelenekleri de dâhil olmak üzere şehrin son yüzyılın başındaki toplumsal tarihiyle ilgilenmektedir. Böylelikle eser, daha çok bu dönemin siyasi tarihine yoğunlaşan önceki tarihsel çalışmalara kıyasla yeni bir yönelimi temsil etmektedir. Eser, şehrin topoğrafik tasvirini sunmanın yanında bu dönemdeki toplumsal ve folklorik yaşamın farklı yönlerini oldukça kapsamlı bir biçimde incelemektedir. Gerçekten de kitap, kutlamalar esnasındaki deyiş ve faaliyetlerin yanı sıra giyim-kuşam, yeme-içme, âdetler ve özel günler ile toplumsal yaşamın diğer yönlerini resmetmektedir. Ayrıca, eserde, o dönemdeki kültürel yaşam, idari ve mali sistem, siyasi partiler ve Arapçılık meselesinin tartışılmasına da birçok bölüm ayrılmıştır.

 

Kitapta yer alan muhtelif konuların zenginliği Şam’ın bu boyutları üzerine – ki bazı eski mahalleler hariç, bunlara dair mevcut son izleri bulmak neredeyse imkânsızdır – kapsamlı bir dokümantasyon sağlamaktadır. Şam’daki toplumsal yaşamın hareketliliğini canlandırmak amacıyla kitap bu boyutları mümkün olduğunca fotoğrafik ayrıntılar ile canlı bir şekilde kaydetmektedir.

 

Buna rağmen, konuların fazlalığı kitabın analitik derinliğini azaltmıştır. Ayrıca Şam’ın sosyal manzarasının çeşitliliğine ışık tutmaya çalışması nedeniyle, kitabın belirli bir yöntemden yoksun olduğu da açıktır. Bu durum eserin, Şam’daki Tarihî Belgeler Merkezi’nde yer alan ve Ahmad al-‘Allaf’ın ölümünden sonra, düzenlenmemiş haliyle basılan tamamlanmamış bir taslak metine dayanmasından kaynaklanıyor olabilir. Buna bağlı olarak, yazarın eserini konuya kendi bakışı temelinde tamamlamaya fırsatı olmamıştır. Dikkate değer diğer bir husus da kitabın dilinin düzeltilmemiş olması ve bazen de gündelik Arapçaya yaklaşmasıdır-ki bu, ya kitabın basıldığı bağlamın ya da yazarın kitabını, yansıtmaya çalıştığı yaşama en yakın bir dilde yazma arzusunun bir sonucudur.

 

Bu eser bazı okurların hatıralarını harekete geçirip bazılarında da hayranlık uyandırarak bu dönemde hâkim toplumsal tezahürler içerisinde eğlenceli ve seçkin bir yolculuğa çıkarmakta ve uzman olsun olmasın geniş bir okur kitlesine hitap edebilmektedir.

 

Kitap, genel anlamda, 20. yüzyıl başındaki Şam’ın muhtelif toplumsal tezahürlerinin tamamını canlandırarak toplumsal hatıraları belgelemeyi büyük oranda başarmış bulunmaktadır. Bunları belgelerken toplumsal gerçekleri gelecek nesillere aslına sadık biçimde aktaran canlı bir resim sunmaktadır. Yazar başladığı bu çalışmayı bitirebilseydi daha tutarlı ve daha bütüncül bir kitabın ortaya çıkacağı düşüncesi de ayrıca belirtilmeye değerdir.

 

Shirin Khidr

Çeviren Hasan Çolak

Khidr, Shirin. '"Turkish abstract Damascus at the Dawn of the Twentieth Century'". Translated by Çeviren Hasan Çolak. In Cities as Built and Lived Environments: Scholarship from Muslim Contexts, 1875 to 2011, by Aptin Khanbaghi. 212. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.

Muslim Civilisations Abstracts - The Aga Khan University

Public Domain