Eski Ankara’da Bir Şehir Tipolojisi

Keleş’e göre gelecek nesiller için günümüz Ankarası bir gün “Eski Ankara” hâline gelecektir. Yazar, incelemesinin coğrafi sınırları olarak şehrin Ankara Kalesi’nin surlarının içinde kalan alan ile yakın çevresindeki mahallelerden meydana gelen çekirdek kesimini içine alıyor. Bu itibarla, surların içindeki alan ve bitişik mahalleler 1920lerin Ankara’sını oluşturmaktadır. Yazar yerleşik halkın iştigal ettiği meslekleri, edindikleri gelirleri, eğitim düzeylerini ve ikametlerin niteliğini içeren mekânsal bir şema oluşturmaktadır. Eski Ankara mahallelerine dair bilgi sunmak amacıyla kentleşme ve toplumsal faaliyetlere ilişkin endeksler kullanılmıştır.

Daha sonra eski Ankara’nın yönetimsel yapısı incelenerek dört ilçeyi içeren belediye yapısı ortaya konmuştur: Çankaya, Altındağ, Merkez ve Yenimahalle. Bu başlık altında nüfusun analizine ve istatistiğine yer verilmiştir. Keleş, aynı zamanda, Eski Ankara ve Yeni Ankara arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Kitapta, eski Ankara’da yaşayanların yeni Ankara’ya gitme nedenleri üzerine bir tablo da bulunmaktadır: İşi düştüğü ya da tanıdık/akraba ziyareti için devlet dairesine gitme gibi. 

Yazar, çok farklı teorileri dikkate alarak – gecekondu mahallelerinin gelişimi üzerine olanlar gibi-Ankara’nın iktisadi ve sosyal yapısını inceliyor. Gecekondular, hızla şehirleşen ülkelerin büyük şehirlerinde, şehrin eski ve yeni kesimleri arasında hem maddi hem de sosyal anlamda geçiş hâlindeki alanlardır. Bunların çoğu, aynı tip tek katlı, tek odalı, yanında küçük bir bahçesi, ağaçları, kümesi ve ahşap eklentileri olan barınaklardır. Oysa eski şehir yapıları; karışık yapı malzemesi ile inşa edilmiş, farklı biçim ve görünüşlerde, nüfus yoğunluğu yüksek, eskimiş yapılardır. Keleş, eski Ankara’nın planlama sorunlarına ve bu sorunların diğer Orta Doğu ve Akdeniz ülkeleriyle çoğu İslam şehirlerindekilerle benzerliğine işaret ediyor. Manevi kültür öğelerinin, maddi kültür öğelerindeki değişmeleri bir gecikme ile izlediği görüşünü ele alan Keleş’e göre, Eski Ankara’nın maddi yapısını oldukça ağır değiştiren mahalleleri, bu görüşün aksinin daha doğru olduğunu düşündürmektedir. Kitapta, Eski Ankara fotoğrafları, Eski Ankara’nın demografisini gösteren çizelgeler de bulunuyor. 

Özge Soylu Bozdağ