Boysan, Aydın. İstanbul’un Kuytu Köşeleri: Yaşanti. İstanbul: YKY, 2003, 217 s.

Kitabın İstanbul’da doğmuş, büyümüş bir mimar olan yazarı (doğumu 1921) şehrin kentsel dokusunun bozulmasına dair çocukluğundan bugüne kadar anılarını ve gözlemlerini deneme yazıları hâlinde anlatmıştır. Yazar yaşadığı, çalıştığı ve gezdiği mahalle ve sokaklardan örnekler vererek geçmişten kalan mekânların tahrip edilmelerini veya yerlerine modern mekânlar inşası için yok edilmelerini eleştirmiştir. Önceki yüzyıllardan yirminci yüzyıla kadar gelen mahallelere, sokaklara ve buradaki yaşamlara tanıklık eden yazar, sokak, cadde, meydan ve park gibi ortak yaşam alanlarının 1930’lu ve 1940’lı yılların İstanbul’unda gündelik hayatta insanlar için ne kadar önemli olduklarını vurgulayıp bunların nasıl yok olduğunu anlatmıştır.

Eleştirilerini zaman zaman duygusal bir dille yapsa da, eski İstanbul ve insanları hakkında aydınlatıcı ve fazla bilinmeyen bilgiler verir. Anılarında, Rum, Yahudi ve Ermeni komşularından ve zanaatkârlardan, Rum meyhanecilerden ve eski mahalle yaşantısında Müslümanlarla aralarındaki dostane ilişkilerden bahsederken, okuyucuya İstanbul’un gayrimüslim sakinlerinin bir zamanlar şehrin doğal sosyal dokusunun bir parçası olduklarını düşündürür. Tarihe 6-7 Eylül 1955 olayları diye geçen, bir grup Türk’ün İstanbul’un gayrimüslimlerinin iş yerlerini yağmalayarak tahrip etmelerine de tanıklık eden yazar bu olayı ve dönemin iktidar partisinin bu güruha verdiği dolaylı desteği sert bir dille eleştirir.

Bugün şehirde çok ünlü olan devasa iş merkezlerinin, gökdelenlerin ve büyük caddelerin yerinde eskiden neler bulunduğu hakkında bilgiler verir. Yazar, yaşadığı eski İstanbul hakkında, Kapalıçarşı, meyhaneler, sahiller, Ramazan ayları, tiyatrolar, Beyoğlu ve Pera’nın özellikleri ve insanlar için anlamı, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki eğlenceler ve giyim kuşam kültürü hakkında da değerli bilgiler verir. Bunları anlatırken, ünlü tiyatrocu, sanatçı ve politikacılarla İstanbul’un çeşitli mekânlarında yaşadığı anılardan söz etmesi, kitabı okuyucu için oldukça ilginç kılar. Akıcı bir dille yazılmış olan kitap, eski İstanbul sosyal yaşamı ve İstanbul’un problemleri hakkında bilgi sahibi olmak isteyenlerin zevkle ve düşünerek okuyacakları hoş bir anı kitabıdır.

Feryal Tansuğ