Surjomihardjo, Abdurrachman. Kota Yogyakarta 1880-1930; Sejarah Perkembangan Sosial. Yogyakarta: Yayasan untuk Indonesia, 2000, 270 s.

Bu kitap Abdurrachman Surjomihardjo tarafından 1988 yılında yazılan bir doktora tezine dayanmaktadır. Kitap, toplum tarihçiliği yaklaşımını kullanan Endonezyalı bir bilim adamının kaleme aldığı ilk çalışmalardan biridir.

Eser Yogyakarta şehrindeki sosyal grupların uğradığı dönüşümün yanı sıra geleneksel bir monarşiden modern bir koloni kültürüne geçişi analiz etmekte ve üç sosyal kurumun gelişimi üzerine yoğunlaşmaktadır. Bunlar eğitim kurumları, basın ajansları ve milliyetçi hareketlerdir. Daha sonra ise bu üç kurum arasındaki ilişki analiz edilmektedir.

Kitap, Yogyakarta’nın tecrübe ettiği modernleşme sürecine göz atmak suretiyle şehirde meydana gelen toplumsal değişimleri tasvir etmektedir. Söz konusu değişimlere neden olan etkenler arasında “Hukuk ve İntizam” adlı sömürgecilik politikası, Avrupa’dan ithal edilmiş yeni kurumların ülkeye girişi ile kraliyet ve koloni bürokrasilerinden bağımsız örgüt ve cemiyetlerin ortaya çıkışı yer almaktadır.

Sömürgecilik belge ve gözlemlerini ana kaynak olarak kullanan kitap şehirdeki sosyal, siyasal ve mesleki etkinliklerde yer alan küçük grupların sunduğu bilgilere dayanmaktadır.

Çalışma, Yogyakarta’nın gözlemlenebilir bir geleneksel miras ve sömürge mirasına sahip modern bir şehir olduğu sonucuna ulaşmaktadır. Kitap, şehrin eğitim kurumlarının sonraki dönemde ortaya çıkacak milliyetçi örgütleri besleyen entelektüeller yetiştirdiğine işaret etmektedir.

Kitapta bir kaynakça ve dizinin yanı sıra fotoğraflar ve haritalar da yer almaktadır. Kitap 19. yüzyıldan beri Yogyakarta’da yayımlanan gazetelerin listesini, eğitim istatistiklerini ve 1900 ile 1950 yılları arasında var olmuş siyasal örgütlenmelerin listesini de ek olarak sunmaktadır.

Amelia Fauzia

Çeviren Fatih Taştan