فكري، أحمد. قرطبة في العصر الإسلامي : تاريخ و حضارة. الإسكندرية: مؤسسة شباب الجامعة، ١٩٨۳، ۳۳٤ ص

Fikri, Ahmad. Qurtubah fi al-ʻAsr al-Islami: Tarikh wa Hadarah. Alexandria: Muʼassasat Shabab al-Jamiʻah, 1983, 334 s.

Bu kitap, Ahmad Fikri tarafından yazılmış olan çok sayıda makalenin bir araya getirilmesinden oluşturulmuştur. Eser, yazarın İslam egemenliği altındaki tarihi boyunca Kurtuba üzerine geniş kapsamlı bir ansiklopedi oluşturma projesinin ilk bölümünü oluşturmaktadır. Maalesef, yazar kitabı bitiremeden vefat etmiş ve projeyi tamamlama görevini öğrencilerine bırakmıştır. Kitabın ilk kısmı, Müslümanların yaptıkları fetih ve Wilaya (Hicri 91 /Miladi 710) ile başlayıp iç savaş dönemi, teslim olma ve kitaba göre Hicri 633/Miladi 1236 yılında gerçekleşmiş olan “Kurtuba’nın sonuyla” devam ederek İslam döneminde Kurtuba’nın tarihini ele almaktadır. İkinci bölüm ise, Kurtuba’nın mimarisi ve kültürüne değinmektedir. Bu bölüm Kurtuba ve el-Zehra şehirlerindeki mimari yapıları ve her iki şehirdeki sosyal, idari, ekonomik ve askerî yaşamın çok çeşitli cihetlerini de içermektedir.

Kitabın anlatımı hem tarihî hem de betimseldir. Kullanılan dil açık olup uzman olmayan ortalama okur için anlaşılması kolaydır. Ne var ki, kitabın her bölümünün sonunda yer alan son notların zenginliğinin kitabın en faydalı özelliği olduğunu belirtmek gerekir. Bunlar, sonraki araştırma ve tarihsel incelemeleri kolaylaştırmak amacıyla yazar tarafından kullanılan atıfların ayrıntılarını ve bilgi kaynaklarını sunmaktadır.

Buna rağmen çalışma, kitap ya da kitabın amaçlarından daha çok yazarın meziyetlerine yoğunlaşan giriş bölümünün kısalığı gibi birçok kusur içermektedir. Bu durum giriş kısmının yazarın kendisi tarafından değil Ahmad Fikri’nin talebelerinden biri olan Abdul Aziz Salim tarafından yazılmış olmasıyla açıklanabilir. Talebenin amacı İslam sanatı üzerine çok sayıda çalışma ve araştırma yayımlamış olan hocasının anısını onurlandırmaktır. Görsel öğelerin yokluğu ve birincil kaynaklara yapılmış olan az sayıda atıf, kitabın değerini düşürmektedir. Bununla birlikte, kitap, şehirdeki hayatın farklı cihetlerinin güzel bir özetini sunarak, Kurtuba’nın İslami tarihinin önemli bir dönemi üzerine ışık tutmak için iyi bir temel oluşturmaktadır.

Tareq Razouk

Çeviren Metin Yeğenoğlu