Yılmaz,
Leyla. Antalya: Bir Ortaçağ Türk Şehrinin Mimarlık
Mirası ve Şehir Dokusunun Gelişimi (16. Yüzyılın Sonuna Kadar). Ankara:
Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2002, 256 s.
ÖZET
Antalya: Bir Ortaçağ Türk Şehrinin Mimarlık Mirası ve Şehir Dokusunun Gelişimi
(16. Yüzyılın Sonuna Kadar)
Bu eser, Antalya’nın kimliğini
biçimlendiren tarihî mimariyi ele almaktadır. Çalışmada, 16. yüzyılın sonuna
kadar inşa edilen yirmi iki mimari eser incelenmiştir. Kitabelerden
yararlanılarak yapılan sıralamada, binalar mimari özelliklerine göre tasnif
edilmişlerdir. Kitabelerin bulunmadığı durumlarda ise tarihî kaynaklara
başvurulmuştur. Mimari açıdan herhangi bir kategoriye sokulamayan özgün yapılar
ise ayrıca ele alınmıştır.
Kitap, Antalya’nın Türklerden
önceki ve sonraki tarihî hakkında kısa bir bilgiyle başlamaktadır. Daha sonra
ise mimari eserler incelenmiştir. Öncelikle özgün hâlini kısmen veya tamamen
koruyan , daha sonra ise kaynaklarda adı geçen, ancak günümüze ulaşmamış mimari
yapılar ele alınmıştır.
Kitap sadece mimari yapılarla
değil aynı zamanda dekoratif meselelerle ilgilenmektedir. Kitabın son bölümü
tarih boyunca olan mimari değişimlere ayrılmıştır. Kitabelerden ve tarihî
kaynaklardan elde edilen malumat kullanılarak Antalya’nın Orta Çağ’dan 16.
yüzyıla kadarki mimari gelişimi ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Ayrıca bu
bölümde iki önemli harita sunulmaktadır. “Kitabeler” adlı beşinci bölümde
kitabelerin özgün metinleri ile Türkçe çevirilerine yer verilmiştir.
Eserde I. Keykavus zamanına
ait hiçbir yapının günümüze ulaşmadığı, asıl gelişmelerin I. Keykubat döneminde
yaşandığı, şehrin mimari gelişimine yön veren önemli çalışmaların ise II.
Keyhüsrev döneminden itibaren gerçekleştirildiği ifade edilmektedir. Eserde
Antalya’nın ticaret bakımından canlı bir kent olduğu ve Selçuklu mimarisinin
14. yüzyılın başlarında devam ettiği belirtilmektedir. Osmanlı hâkimiyeti
döneminde şehrin Orta Çağ “arka planı” değişmemiş, ancak bazı yeni unsurlar
eklenmiştir.
Ancak 16. yüzyıldan itibaren
kentsel mimaride önemli değişim ve dönüşümler gerçekleştirilmiştir. Çalışmada,
günümüze kalan eserlerde çatı örtüsü olarak kubbenin, geçiş unsurlarında “pandantif”
ve Türk üçgeni çeşitlerinin, ana inşa malzemesi olarak ise taşın kullanıldığı
belirtilmektedir. Çift sur ve hendeklerle çevrili olan Antalya, “kapalı kent”
modeline güzel bir örnek teşkil etmektedir.
Başak Acınan
Acınan, Başak. '"Turkish abstract of 'Antalya: The Architectural Heritage of a Medieval City and the Development of the City Texture Until the End of the 16th Century'". Translated by Başak Acınan. In Cities as Built and Lived Environments: Scholarship from Muslim Contexts, 1875 to 2011, by Aptin Khanbaghi. 196. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2014.
Muslim Civilisations Abstracts - The Aga Khan University
