Михайлова, И.Б. Средневековый Багдад: Некоторые Аспекты Социальной И Политической Истории Города В Середине X-Середине XIII В. Москва: Наука, Глав. Ред. Восточной Лит-ры, 1990, 159c.
Mikhailova, I. B. Srednevekovyi Bagdad: Nekotorye Aspekty Sotsialʹnoi i Politicheskoi Istorii Goroda v Seredine X-Seredine XIII v. Moscova: Nauka, Glav. Red. Yostochnoi Lit-ry, 1990, 159 s.
ÖZET
Orta Çağda Bağdat: MS 10. Yüzyıl Ortası ile 13. Yüzyıl Ortası Arasında Şehrin Toplumsal ve Siyasi Tarihinin Bazı Görünümleri
Средневековый Багдад: Некоторые Аспекты Социальной И Политической Истории Города В Середине X-Середине XIII В
Kitap, 10. yüzyılın ortasından 13. yüzyılın ortasına kadar uzanan dönemde Bağdat’ın toplumsal ve siyasi yaşamının veçheleri hakkındadır. İlk bölüm şehrin topografya, demografi ve yazarın şehrin “toplumsal yapı”sı olarak adlandırdığı şemanın bir değerlendirmesini sunarak diğer üç bölümde tartışılan olay, süreç ve kişiliklerin analizi için bir altyapı oluşturmaya çalışmaktadır. Bu bölüm “avam” ile “seçkinler” ve “eğitimliler” ile “köleler” hakkında bilgiler içermekte ve Bağdat’ın idaresi, mahallelerin Bağdat’taki yaşam üzerindeki rolü ve ‘ayyārūn (savaşçı sınıf) ile sufiler hakkındaki iki not ile devam etmektedir.
Son üç bölüm hanedanları temel alan bir şekilde yapılandırılmış olup her bir bölüm Bağdat’ın 1258’de Moğolların eline geçmesine değin Bağdat’ta hüküm sürmüş olan siyasal elitlerden herbirinin dönemine yoğunlaşmaktadır – Büveyhiler (945-1056), Selçuklular ve son olarak Abbasiler – Bu bölümler genellikle toplumsal karışıklıklar, askerî olaylar ve ekonomik olgular üzerine odaklanmakta olup her bir bölüm kronolojik bir olaylar dizisi etrafında örgütlenmektedir.
Sonuç bölümü kitapta işlenen üç asırda “Bağdat’taki toplumsal ilişkilerin tipolojisi” hakkında, Şii-Sünni ilişkileri, farklı mahalleler arasındaki çatışmalar ve Halifenin Bağdat toplumuyla ilişkilerini içeren bazı büyük genellemeler sunmaya çalışmaktadır. Ancak, incelenen konuların genişliği ve araştırılan zaman diliminin uzunluğu, adı geçen fenomenlerin olası ekonomik ve toplumsal kökenlerinin sadece on sayfalık bir sonuç bölümünde anlamlı bir şekilde tartışılmasına müsaade etmemektedir.
Yazar, araştırmasını geniş bir birincil kaynak yelpazesi üzerine temellendirmekte, ancak bazen, Bağdatlıların herhangi bir zamanda isyan edebilme konusunda spontane olduklarını (s. 100) ya da Bağdat’ın aşağı sınıflarının Selçukluları yabancı olarak görüp halifenin iktidara dönmesini desteklediklerini söylediği durumlarda olduğu gibi, naif genellemeler yapmaktadır. Dolayısıyla halk ve hükümdar arasındaki ilişkinin romantik bir tasvirini sunmaktadır. Bu eksikliklerine rağmen kitap incelenen dönemde Bağdat’taki siyasi ve toplumsal yaşamın görünümlerine dair ilginç bir pencere açmaktadır.
Hasmik Tovmasyan
Çeviren Hasan Çolak
