Karpuz, Haşim. Türk İslâm Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1993, 174 s.
ÖZET
Türk İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri
Bu kitabın amacı daha önce hiç çalışılmamış olan Erzurum evlerini ve Erzurum evlerinin Türk-İslam mesken mimarisi içindeki yerini anlatmaktır. Kitap, kolay anlaşılır bir biçimde düzenlenmiş ve konuda uzman olmayanların da anlayabileceği kolay anlaşılır bir dille yazılmıştır.
Kitap “ev” teriminin tanımıyla başlayıp, Türk evlerinin tarihi, İslam dünyasında, Orta Asya’da, Selçuklular’da ve Türkler öncesi Anadolu’da evleri ve bu yapıların Anadolu Türk evlerine olan etkisini anlatarak devam etmektedir. Bu bölümü, Anadolu Türk evlerinin iklimsel, coğrafi ve ekonomik farklılıklara rağmen bazı ortak özellikler gösterdiğinin anlatıldığı ve bu özelliklerin tartışıldığı bir bölüm izlemektedir.
İkinci kısımda Erzurum’un coğrafyası, tarihi, şehirleşmesi ve gelenekleri kısaca anlatılmaktadır. Üçüncü kısım, çeşitli Erzurum evlerini ayrıntılı bir şekilde incelemektedir. Bu kısımda evlerin adları, adresleri ve inşa tarihleri verilmekte, bu evlerin yapısal özellikleri ile süslemeleri ayrıntılı bir biçimde anlatılmaktadır.
Dördüncü kısımda, Erzurum hakkında ikinci kısımda anlatılmış olan özelliklerin Erzurum evlerine olan etkileri tartışılmıştır. Erzurum evlerinin inşasında kullanılan malzemelerin türleri, duvar çeşitleri, kat sayıları, plan çeşitleri, odaların ev içinde farklı bölmelere ayrılma şekilleri, bölüm ve odaların işlevleri, evlerde bulunan süslemeler ve bütün bu özelliklerin coğrafya, iklim ve ekonomiyle olan ilişkileri tartışılmıştır.
Kitap ayrıca, Erzurum evleri üzerine bir terminoloji, kaynakça, çeşitli Erzurum evlerinin planları, Erzurum haritası, kitapta tartışılmış olan evlerin planları ve fotoğrafları ve Erzurum fotoğrafları sunmaktadır. Eğer çok sayıdaki bu plan, fotoğraf ve harita kitabın sonu yerine konu içerisinde verilmiş olsaydı kitap, bu konuda uzman olmayan okuyucular için çok daha ilgi çekici bir hâle gelebilirdi.
Görsel materyalin sunulduğu yere bağlı olmaksızın kitap, hem bu konuda uzman olan hem de olmayan okuyucular için çok değerli bir kaynaktır. Bu kitap az çalışılmış bir konuda azımsanamayacak miktarda bilgi sunmaktadır. Bu nedenle de özellikle araştırmacılar için emsalsiz bir kaynaktır.
Ecehan Koç